Biyolojik çeşitlilik ve kültürel mirasın önemli bir bileşeni olan yerel çeşitler (Ata tohumları) yetiştiği çevre koşullarına adapte olmuş, resmi ıslah programına alınmamış, yetiştiricinin kullanım, bilgi, alışkanlık ve gelenekleri ile yakından ilişkili değişken bir popülasyon olarak tanımlanmaktadır.

Yerel çeşitler baskı faktörlerine, hastalık ve zararlılara dayanıklılık ve birçok istenen kalite özelliği ile ilgili özellikleri içerdiklerinden önemli bir gen kaynağı niteliğindedirler. Yerel çeşitler, hem doğal, hem de yapay seleksiyonla, uzun yetiştirme döngüsü sonucunda o yöreye özgü bitki popülasyonları olup aynı zamanda o yöre insanının damak zevkini yansıtırlar.

YEREL ÇEŞİTLER NASIL KORUNUYOR?

Tarım ve Orman Bakanlığına ulaşan yerel tohumlar öncelikle Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğüne (TAGEM) bağlı Ulusal Gen Bankası, Türkiye Tohum Gen Bankası ve arazi gen bankalarının envanterine kayıt edilerek koruma altına alınmaktadır. Yeterli çeşit bilgisine (yerel çeşit adı, orjini vs) sahip olan ve konu uzmanlarının değerlendirmesinde de yerel çeşit olduğuna kanaat getirilen örnekler, enstitülerce tescil denemelerine alınarak tescil ettirilmektedir.

Tarımsal Araştırmalar ve politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), bu paha biçilmez kaynağı gelecek kuşaklara miras olarak aktarırken, başta tarla bitkileri, sebze ve meyve türlerinde olmak üzere ülkemizdeki tüm bitki genetik kaynaklarında toplama ve muhafaza çalışmaları yürütmektedir. Toplanan tohumlar enstitülerin gen havuzunda muhafaza edilmekte, ıslah çalışmalarında kullanılmakta, bazıları standart çeşit, bazıları da yerel çeşit olarak tescil edilmekte ve böylelikle gelecek kuşaklara aktarılmaktadır.

YEREL ÇEŞİTLERİMİZ ÜRETİLEREK HALKIMIZIN KULLANIMINA SUNULUYOR

Tohumculuk Kanunu çiftçilerin kendi ihtiyaçları için ticarete konu olmamak kaydı ile yapacakları tohum üretimini kanun hükümlerinden müstesna tutmaktadır. Bu nedenle çiftçilerin kendi tohumlarını üreterek kullanmasında herhangi bir hukuki engel bulunmamaktadır. Ayrıca, 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun; koruma altına alınan yeni çeşitleri kullanan küçük çiftçilerin elde ettikleri ürünleri tohum olarak kullanmasına izin vermektedir.

Araştırma enstitüleri adına tescil edilen ve enstitüler tarafından yönetmelik kapsamında her yıl üretilen farklı türlerdeki yerel çeşitler, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne (TİGEM) bağlı işletmeler tarafından üretilerek Tarımsal Araştırmalar ve politikalar Genel Müdürlüğüne gönderilmektedir. Vatandaşlar, Tarımsal Araştırmalar ve politikalar Genel Müdürlüğüne (TAGEM) bağlı Araştırma Enstitülerinden bu tohumlara ulaşabilirler.